Op deze foto, die in het geheim genomen is, is te zien dat een groep Joden wordt weggevoerd vanaf het J.D. Meijerplein. Wanneer en door wie de foto precies is gemaakt, is niet bekend.
Razzia 22 en 23 februari 1941
In 1941 werden de eerste Nederlandse joden tijdens een Razzia op het J.D. Meijerplein opgepakt en gedeporteerd. 427 jonge joodse mannen werden via Schoorl naar Buchenwald en vervolgens naar Mauthausen gedeporteerd. Al snel overleden de eerste mannen, door het zware werk en de slechte omstandigheden in de kampen. Vanuit de kampen werden indertijd nog overlijdensberichten gestuurd naar de nabestaanden. Zij waren geshockeerd. Hoe kon het nou dat zoveel jonge, gezonde mannen zo kort na elkaar overleden?
Stelselmatige deportatie
In de zomer van 1942 begon de stelselmatige deportatie van de Nederlandse joden. Ze werden zomaar uit huis gehaald. De Duitsers zeiden dat de joden gingen werken in het Oosten. De Amsterdamse joden werden verzameld in de Hollandsche Schouwburg. Van daar uit gingen ze naar doorgangskamp Westerbork in Drenthe. Vanuit Westerbork vertrokken de treinen naar de concentratie- en vernietigingskampen in Oost-Europa. In totaal gingen er 97 transporten vanuit Westerbork naar het Oosten. Het laatste transport vanuit Westerbork vond plaats op 13 september 1944, bestemming Bergen-Belsen. Elf dagen voor het laatste transport waren Anne Frank en haar familie gedeporteerd. Ook vanuit Kamp Vught en Amersfoort vonden enkele deportaties plaats.
Onderduiken
Veel joden wilden niet rustig afwachten tot ze door de Duitsers uit huis werden gehaald. 25.000 namen het heft in eigen handen en doken onder. Van hen werd een derde alsnog opgepakt en gedeporteerd. Onderduiken was niet voor iedereen weggelegd. Er was veel geld voor nodig en bovendien was het lastig een goed en betrouwbaar onderduikadres te vinden. Grote en arme gezinnen hadden vaak geen enkele kans.
Na de bevrijding
Na de bevrijding van Nederland konden de ondergedoken joden weer opduiken. Circa 16 000 joodse onderduikers overleefden de oorlog. Ook kwam de repatriëring van Nederlanders die in de concentratiekampen hadden gezeten of voor de Arbeitseinsatz naar Duitsland waren gestuurd op gang. Het aantal joden dat terugkeerde uit de kampen was minimaal. Van de 107 000 gedeporteerden vanuit Westerbork keerden er slechts 5000 terug. Ook 10 000 gemengd gehuwden, 3000 door de Duitsers als ‘Halfjoden’ aangemerkte personen, 3000 joden die Nederland wisten te ontvluchten naar neutraal gebied en de 900 joden die ten tijde van de bevrijding in Westerbork verbleven overleefden de oorlog. Het aantal joden in Nederland toen de repatriëring ten einde was bedroeg ongeveer 36 000. Dit aantal bedraagt echter een grove schatting en is geen exact getal. Het Joodse leven in Amsterdam kwam na de oorlog weer op gang, maar Amsterdam zou nooit meer zo veel joodse inwoners krijgen als voor de oorlog.
Bekijk het thema Eerste razzia's en Februaristaking - 1941 voor meer bronnen over de razzia's.
