Amsterdam
Bron

Kaartboeken

Al sinds de Middeleeuwen werd in Nederland door grootgrondbezitters de administratie van onroerend goed bijgehouden. Deze grootgrondbezitters hadden ook verschillende gasthuizen in eigendom. Vanaf het begin van de zestiende eeuw werden er ook kaarten aan deze administratie toegevoegd. Deze kaarten konden namelijk het grondbezit goed in beeld brengen. Als dit grondbezit over een groter gebied verspreid lag en er dus meerdere kaarten gemaakt moesten worden, werden deze kaarten vaak samengevoegd tot een boek, een kaartboek. De kaartboeken waren zo een belangrijk hulpmiddel om de precieze locatie van de landerijen vast te stellen. 

De eerste kaartboeken van Amsterdam werden ten tijde van de Reformatie gemaakt. Tijdens de Alteratie van Amsterdam in 1578 ging de van oorsprong katholieke stad over op het protestantisme. Hierna werden alle religieuze gebouwen, zoals kloosters en kerken, door het stadsbestuur in beslag genomen. Aangezien de nieuwe eigenaar graag een overzicht van het verworven grondgebied wilde hebben, werd dit door middel van kaartboeken voor hem in kaart gebracht.  

Landerijen

In 1582 fuseerde het Sint Pieters Gasthuis met enkele kleine gasthuizen uit de stad en vestigde zich in de voormalige kloosters van de Oude en Nieuwe Nonnenkloosters aan de Grimburgwal. Deze twee kloosters hadden veel landerijen in bezit. Door de fusie kwamen deze stukken land in handen van het Sint Pieters Gasthuis. Zo bezat het gasthuis op verschillende plekken buiten de Regulierspoort tussen de Amstel en Boerenwetering stukken land. Op de eerste kaart is te zien dat het Sint Pieters Gasthuis hier beschikte over een 'Paerde Stal,' waar paarden konden worden opgevangen. Aangezien loslopende paarden voor chaos zorgden, was het destijds verplicht om paarden te stallen. 

Daarnaast is op de tweede kaart te zien dat er rondom Amsterdam op meerdere plekken houtzaagmolens waren. Tot de zeventiende eeuw werd hout met de hand gezagen. Sinds het begin van de zeventiende eeuw werden hiervoor houtzaagmolens gebruikt. Deze molens lagen echter ver buiten de stad, in de Zaanstreek of in Waterland. In 1630 richtten 21 Amsterdamse houthandelaren daarom een compagnie op om dichterbij de stad houtzaagmolens te bouwen. Deze molens waren concurrenten van de Zaanse molens. Zo stonden er in de negentiende eeuw ongeveer 85 houtzaagmolens rondom Amsterdam. Vanwege de steeds verdere uitbreiding van de stad werden in de loop der tijd steeds meer molens afgebroken.  

Herkomst

Maker

Balthasar Florisz Berckenrode en Lucas Jansz. Sinck

Datering

1627

Collectie

Archief van de Gasthuizen

Organisatie

Stadsarchief Amsterdam

Nummer

010034000001_014

Link

https://archief.amsterdam/beeldbank/detail/c2cd5bbd-57f8-fd0f-fc17-4c991811a369

Gerelateerde thema's

Middeleeuwse Gasthuizen

Beschikbare tools

Overzicht van alle tijdlijnen

Overzicht van bron(nen) op de kaart

Alle bronnen